Język Czarnokrajestański
(Këlht Svæziläjdeg)
Kejlśt Szvaecilajdeg
po IV reformie KWOK'u

Gwara Teffelhägezahl

 

końcówką bezokolocznika jest litera -t, jeżeli końcówką tematu jest -d, to temat nie otrzymuje końcówki bezokoloicznika. np. Jechać - Förd (Fojrd) odmieniając go przez osoby: Förde... itd.
Odmieniuając przez osoby jakiś czasownik kończący się na -t w bezokoliczniku, otrzymamy:
np. Beejt  - Beeje, Beejëh ... itd.
tematem Beejt, jest - Beej
Jeżeli w końcówce tematu jest litera, powtarzająca się w końcówce, piszemy tylko jedną!

UWAGA!
W gwarze Dõberlhä, nie ma litery "G", zastępuje się ją literą "K"!
Osoby w tej gwarze:
Jæ, Tu, Ojh, Ajh, Ujh, Vøk, Väk, Vük, Vök.
Końcówki są takie same.

W gwarze Dëderlhä, "h", nie czyta się jako "ś", lecz ta litera jest czytana normalnie "h" i w tej gwarze nie ma litery "H"

W gwarze Õbberlhä, "h", jest nieme.

5) Substäjat  bëjit dæt sämmedeg at älje kälhat. (Rzeczowniki są takie same we wszystkich gwarach.):

Rodzajniki określone:

Det - ten
Dat - ta
Dæt - ci
Dät - te

Det Mõn (Myn) - człowiek
Dat Mäla (Majla) - kobieta
Det Vemäl (Femajl) - mężczyzna
Det Hüm (Hujm) - dom
Dat Kæz (Kaec) - kot
Det Hõnd (Hynd) - pies
Det Vagn (Fagn) - samochód
Dæt Skülai (Szkujlai) - szkoła
Det Vrandi (Frandi) - kolega
Dat Vranda (Franda) - koleżanka
Det Ënt (Ejnt) - koniec
Det Ähtungmërk (Aśtungmejrk) - uwaga
Dat Heelfa (Helfa) - pomoc
Det Hõspitäleer (Hyszpitajleer) - Szpital
Det Hër (hejr) - Pan
Dat Hära (hajra) - Pani
Dät Jänsat (jajnsat) - spodnie
Dät Gõgelag (gygelag) - okulary
Dät Parjæ (Parjae) - para (rzeczy)
Det Bøjigrafte (Boljigrafte) - długopis
Dat Drungi (Drungi) - ołówek
Dat Karteela (kartela) - kartka
Dät Karteelä (kartelai) - karty do gry
Dat Spläa (szplaja) - gra
Det Bak (Bak) - torba/ blecak/ worek
Det Vörk (Fojrk) - praca
Det Kindej (kindej) - dziecko
Det Radet (radet) - rower
Dat Bläse (blajse) - bluza
Dat Bläsi (blajsi) - bluzka
Det Vido (Fido) - okno
Dät Dõrsä (Dyrsaj) - drzwi
Det Zimme (Cime) - pokój
Det Kino - kino
Det Lampe - lampa
Det Gärge (Gajrge) - garaż
Dat Øvisa (Olfisa) - bióro
Det Läjde (Lajjde) - kraj

Aby utworzyć osobę mnogą, czy to w rzeczowniku, czy czasowniku, wymawiane jako przed ostatnią literę, musi być "a"
np. spodnie -  Dät Jänsat  
ale też para (rzeczy)- Dät Parjæ (czyt. Parjae)
np. drzwi - Dät Dõrsä (Dyrsaj)
Przed ostatnią literą nie jest "a", ale w wymowie tak! 

6) Dät Nømeralä (Cyfry):

0 Nø (Nol)
1 Äre (Ajre)
2 Zvë (Cfej)
3 Trõ (Try)
4 Virt (Firt)
5 Vëm (Fejm)
6 Së (Sej)
7 Sø (Syl)
8 Äkt (Ajkt)
9 Nëbre (Nejbre)
10 Ti
11 Tiäre (Tiajre)
12 Tizvë (Ticfej)
20 Zvø (Cfol)
21 Zvøäre (Cfolajre)
22 Zvøzvë (Cfolcfej)
30 Trø (Trol)
40 Virø (Firol)
50 Vëø (Fejol)
60 Sëø (Sejol)
70 Søø (Solol)
80 Äkø (Ajkol)
90 Nëbrø (Nejbrol)
100 Hundro (Śundro)
101 Hundro äre
111 Hundro tiäre
200 Zvëro (Cfejro)
300 Trõro (Tryro)
400 Virtro (Firtro)
500 Vëmro (Fejmro)
1000 Tauses (Tałzes)
1001 Tauses äre (Tałzes ajre)
1011 Tauses tiäre (Tałzes tiajre)
1111 Tauseshundro tiäre (Tałzesśundro tiajre)
2000 Zvëes (Cfejes)

7) Dät varbai (Kolory)

► Svæzi (Szwaeci)
► Rõti (Ryti)
► Bläi (Blaji)
► Gul 
► Vërdi (Fejrdi)
► Blä (Blaj)
► Rosi (Rosi)
► Grä (Graj)

8) Dët Ënat at pärat ov dët zählt. (Końcówki w częściach mowy)

Dët anvorat:              ënat singideg:      ënat multideg:            
 Co robić?                         -t / d                           -
Jaki?; Który?                    -deg                      -dag     
O kim? O czym?                 ov ...                   ov...
Kogo?; Czyje?                    -es                        -as
Komu?; Dokąd?                 to ...                   to ...
Kiedy?                            at ... -elf               at ... -alf
Gdzie?                               at ...                     at ...
Przez co? Którędy?          at ... -er                at ... -ar
Komu? Czemu?                 vor ...                     vor ...
Z Kim?; Z Czym?               mõt ...                    mat ...

9) Anvotat (Pytania):
 Co? - E?
 Który?, Jaki? - Kë?  
 O kim?- Ov Kë?
 Kogo? -Këes?
 Komu? -To Kë?
 Kiedy? -At Kir?
 Gdzie? - At Kæ?
 Którędy? - At Kæer?
  Z kim? - Mõt Kë?

10) Dët Tiad (czasy)

I) Nuntid (czas teraźniejszy)
   Rzeczownik odmieniamy przez osoby normalnie
II) Gangätid (czas przeszły)
   Do odmienionego rzeczownika dodajemy dodatkową końcówkę -vorot. 
   np. Jæ at gangelf bëjevort at Mõskva
        Ja w przeszłości byłem w Moskwie
III) Verntid (czas przyszły)
   Do odmienionego rzeczownika dodajemy przedrostek "bal" dodatkową końcówkę -ørot
   np. Te per së jarai bal häjëhørot det vagn.
         Ty za sześć lat będziesz miał samochód.

Pytania:
Jeżeli chcemy utworzyć pytanie, stosujemy inne ułożenie zdania.
czasownik - rzeczownik - osoba
np.
Te per së jarai bal häjëhørot det vagn.
Bal häjëhørot det vagn per së jarai Te?
Ty będziesz miał za sześć lat samochód?

Jeżeli chcemy utworzyć pytanie z przedrostkiem "czy?", to przed pytaniem normalnym piszemy "Dä".
np.
Dä bal häjëhørot det vagn per së jarai Te?
Czy ty będziesz miał samochód za sześć lat?

Odpowiedzi:
Taa - Tak
Näg - Nie
lëss - potwierdzenie używane w drugiej części krótkiej odpowiedzi.
kën - zaprzeczenie, używane w drugiej części krótkiej odpowiedzi i zaprzeczenie przed czasownikiem.
         (połączone w czasie przyszłym z bal, dając "kënbal" i wolnostojące w innych czasach)
-długa odpowieć:

Podstawowe zwroty:
Cześć - Hade
Dzień dobry - Güdtäk
Do widzenia - Vadüh
Co słychać - E bëjt at tu?
Dobrze - Güd


Vøg dänkeot per læret vøgas këlht!
Dziękujemy za naukę naszego języka!